Instagram’da bağımlılık algısı abartılı bilim alışkanlığı öne çıkarıyor

Instagram’da kendini ‘bağımlı’ hissedenlerin sayısı yüksek, fakat klinik tablo bambaşka. Kasım 2025’te yayımlanan kapsamlı çalışma, kullanıcıların deneyimini tanımlarken dili nasıl kullandığımızın davranışlarımızı da etkilediğini gösteriyor. Bulgular, duygusal yoğunluğu yüksek bir kavram olan bağımlılık yerine, çoğu kullanıcı için daha isabetli bir çerçeve olan ‘güçlü alışkanlık’ yaklaşımına işaret ediyor.

Rakamlar algıyı yalanlıyor

Verilere göre Instagram kullanıcılarının yüzde 18’i kendini bağımlı olarak tanımlıyor; ancak psikiyatride kullanılan ölçütlere göre yalnızca yüzde 2 klinik düzeyi karşılıyor. Aradaki uçurum, hissedilen sorunla ölçülebilir sorun arasındaki farkı berraklaştırıyor. Kısacası, sayılar korkutmaktan çok düşünmeye davet ediyor. Bir alışkanlık güçlenebilir; bağımlılık ise tedavi gerektiren tıbbi bir mesele.

Bu ayrım, bireyin kontrol algısını da belirliyor.

Kısacık bir kontrol: Günün sonunda uygulamayı kapatabiliyor, planlı aralar verebiliyorsak, tablo genellikle alışkanlık tarafına yaklaşıyor. Sorunu adlandırma biçimi, çözüm yolunu da değiştiriyor.

Dil nasıl davranışı şekillendiriyor

Bu algıyı şişiren bir başka etken ise medya dili. Kasım 2021 ile Kasım 2024 arasında ABD basınında ‘sosyal medya bağımlılığı’ ifadesi 4.383 kez geçerken, ‘sosyal medya alışkanlığı’ yalnızca 50 kez kullanıldı. Dil sertleştikçe, kullanıcılar da kendi kullanımını daha dramatik etiketlerle yorumlama eğilimi gösterebiliyor.

California Institute of Technology ve USC ekibinin bulguları da bunu destekliyor: Kullanımı ‘bağımlılık’ olarak çerçevelemek, kişinin kontrol duygusunu azaltıyor ve gereksiz bir stigmayı besliyor. Araştırmacılar, çoğu kullanıcı için en yerinde tanımın ‘güçlü ama yönetilebilir alışkanlık’ olduğu görüşünde. Bu küçük çerçeve kayması, günlük pratikte büyük bir fark yaratabilir.

Önümüzdeki dönemde platformların ekran süresi, bildirim yönetimi ve mola hatırlatmaları gibi araçları daha incelikli hale getirmesi bekleniyor. Akademi ise ölçüm kriterlerini ve dili netleştirmeye devam edecek. Son söz: Sorunu doğru adlandırmak, çözümün yarısıdır; Instagram ve benzeri platformlarda bu ayrım, kullanıcıya yük değil destek sağlayabilir.